علائم سرطان پروستات و روش‌های تشخیص آن

سرطان پروستات یکی از بیماری‌هایی است که خیلی از مردان با آن روبه‌رو می‌شوند و شاید نگرانی زیادی ایجاد کند. اما خبر خوب این است که اگر زود تشخیص داده شود، درمان آن بسیار موفقیت‌آمیز است. درک علائم و عوامل خطر این بیماری می‌تواند به شما کمک کند تا بهتر از خودتان مراقبت کنید و زندگی سالم‌تری داشته باشید. با ما همراه باشید تا درباره سرطان پروستات و راه‌های مقابله با آن بیشتر توضیح دهیم.

سرطان پروستات چیست؟

سرطان پروستات نوعی بیماری است که در آن سلول‌های غیرطبیعی و کنترل‌ نشده در غده پروستات رشد می‌کنند. غده پروستات، که بخشی از دستگاه تناسلی مردان است، در زیر مثانه و جلوی روده قرار دارد و نقش مهمی در تولید مایعی برای تغذیه و انتقال اسپرم ایفا می‌کند. وقتی سلول‌های پروستات به صورت غیرعادی تقسیم شوند و رشد کنند، ممکن است تومور سرطانی تشکیل شود که می‌تواند به بافت‌های اطراف گسترش یابد و در صورت عدم درمان، به سایر بخش‌های بدن نیز سرایت کند.

علائم اولیه سرطان پروستات

در مراحل ابتدایی سرطان پروستات علائمی مشاهده نمی‌شود یا بسیار خفیف است و به راحتی با مشکلات شایع پروستات مثل بزرگی خوش‌خیم (BPH) اشتباه گرفته می‌شود. با این حال، برخی نشانه‌های هشداردهنده اولیه شامل موارد زیر است:

• دشواری در شروع ادرار یا قطع و وصل شدن جریان آن
• کاهش فشار و ضعف جریان ادرار
• تکرر ادرار به ویژه در شب (شب ‌ادراری)
• احساس تخلیه ناقص مثانه بعد از ادرار
• وجود خون در ادرار یا مایع منی
• درد یا سوزش هنگام ادرار
• در برخی موارد، درد هنگام انزال یا اختلال نعوظ

علائم سرطان پروستات در جوانان

سرطان پروستات در افراد زیر ۵۵ سال نادر است ولی ممکن است بروز کند. علائم آن گاهی با مشکلات پروستات یا عفونت‌های ادراری اشتباه گرفته می‌شود. نشانه‌های رایج در جوانان شامل:

• اختلال ناگهانی در نعوظ بدون علت مشخص
• تکرر ادرار، به ویژه شب‌ها
• احساس اضطرار به دفع ادرار حتی با مثانه نیمه‌پر
• وجود خون در ادرار یا منی (هماچوری یا هماتواسپرمیا)
• مشکل در شروع ادرار یا کاهش فشار جریان ادرار

علائم سرطان پروستات در بزرگسالان

در بزرگسالان، سرطان پروستات در مراحل اولیه اغلب بدون علامت است ولی با پیشرفت بیماری، علائم زیر ممکن است ظاهر شود:

• تکرر ادرار به خصوص در شب
• دشواری در شروع یا توقف ادرار
• جریان ضعیف و کم حجم ادرار
• ادرار قطره‌ قطره و احساس عدم تخلیه کامل مثانه
• وجود خون در ادرار یا مایع منی

علائم سرطان پروستات در سالمندان

در سنین بالا، بیماری ممکن است بدون علامت یا با بروز تدریجی نشانه‌ها همراه باشد. علائم معمول در سالمندان عبارتند از:

• وجود خون در ادرار
• درد هنگام انزال
• تکرر ادرار و شب‌ ادراری
• درد یا سوزش هنگام ادرار
• جریان ضعیف و کم فشار ادرار
• اختلال نعوظ و کاهش میل جنسی
• بی‌اختیاری ادرار

علائم سرطان پروستات پیشرفته

وقتی سرطان به بخش‌های دیگر بدن گسترش پیدا کند، علائم شدیدتر و گسترده‌تر می‌شوند که شامل موارد زیر است:

• درد مداوم در استخوان‌ها، مخصوصا ستون فقرات، لگن، ران یا دنده‌ها
• کمردرد مزمن که به درمان‌های معمول پاسخ نمی‌دهد
• شکستگی استخوان ناشی از ضعف استخوان‌ها بر اثر متاستاز
• کاهش وزن ناگهانی و بدون دلیل
• خستگی و ضعف شدید
• تورم پاها به علت تجمع مایعات (ادم)
• مشکلات دفع ادرار یا مدفوع در صورت فشار به ستون فقرات و اعصاب

علائم سرطان پروستات بدخیم

اگر سرطان به نخاع و استخوان‌ها نفوذ کند، ممکن است علائم زیر بروز کند:

• ضعف یا بی‌حسی در پاها
• بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع ناشی از اختلال عملکرد عصبی
• کم‌خونی و کاهش گلبول‌های قرمز
• تنگی نفس به علت کاهش اکسیژن‌ رسانی
• خستگی مفرط، رنگ‌پریدگی و سرگیجه
• ضربان قلب بالا (تاکی‌کاردی)

تشخیص سریع و درمان‌های هدفمند نقش مهمی در کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی بیماران دارد.

علت بروز سرطان پروستات

علت دقیق بروز سرطان پروستات هنوز به‌طور کامل مشخص نیست، اما عوامل متعددی می‌توانند در افزایش ریسک ابتلا به این بیماری نقش داشته باشند. از جمله این عوامل می‌توان به سن بالاتر، سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان پروستات، تغییرات ژنتیکی، رژیم غذایی نامناسب، چاقی، و سبک زندگی کم‌تحرک اشاره کرد. همچنین، هورمون‌های مردانه مانند تستوسترون ممکن است در رشد سلول‌های سرطانی پروستات مؤثر باشند. توجه به این عوامل می‌تواند به پیشگیری و تشخیص زودهنگام کمک کند.

سرطان پروستات چه خطرات و عوارضی به همراه دارد؟

سرطان پروستات می‌تواند عوارض و خطرات متعددی به همراه داشته باشد که بسته به مرحله بیماری و نحوه پیشرفت آن متفاوت است. در مراحل اولیه، این سرطان ممکن است بدون علامت باشد، اما با پیشرفت بیماری خطرات زیر افزایش می‌یابد:

گسترش سرطان (متاستاز)

سرطان پروستات می‌تواند به سایر قسمت‌های بدن مانند استخوان‌ها، غدد لنفاوی و اعضای مجاور گسترش یابد که این موضوع درمان را پیچیده‌تر و موفقیت آن را کاهش می‌دهد.

مشکلات ادراری

تنگ شدن پیشابراه به دلیل رشد تومور ممکن است باعث ایجاد مشکلاتی مانند تکرر ادرار، دشواری در شروع ادرار، ضعف جریان ادرار و حتی انسداد کامل ادرار شود.

درد و ناراحتی

سرطان پیشرفته ممکن است باعث درد شدید در نواحی استخوانی مانند کمر، لگن و دنده‌ها شود.

اختلالات جنسی

بیماری یا درمان‌های آن می‌توانند به مشکلاتی مانند اختلال در نعوظ، کاهش میل جنسی و مشکلات انزال منجر شوند.

عوارض ناشی از درمان‌ها

جراحی، پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی ممکن است عوارضی مانند بی‌اختیاری ادرار، خستگی، ضعف سیستم ایمنی و مشکلات گوارشی ایجاد کنند.

تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می‌تواند خطرات و عوارض این بیماری را کاهش دهد و کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشد.

روش‌های تشخیص سرطان پروستات

تشخیص سرطان پروستات با ترکیبی از روش‌های مختلف انجام می‌شود. ابتدا پزشک با بررسی سابقه پزشکی و علائم بیمار، معاینه دیجیتال رکتال (DRE) را انجام می‌دهد تا هرگونه تغییر یا سختی در پروستات را بررسی کند. علاوه بر این، آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح آنتی‌ژن اختصاصی پروستات (PSA) کمک‌کننده است؛ افزایش سطح PSA ممکن است نشانه‌ای از سرطان باشد.

در صورت مشکوک بودن، پزشک ممکن است بیوپسی پروستات را تجویز کند که نمونه‌ای از بافت پروستات برای بررسی سلول‌های سرطانی برداشته می‌شود. همچنین روش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی، MRI و اسکن استخوان می‌توانند برای بررسی وسعت بیماری و احتمال متاستاز استفاده شوند. این تشخیص‌ها به پزشک کمک می‌کند تا بهترین روش درمان را انتخاب کند.

روش های درمان سرطان پروستات

درمان سرطان پروستات به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ از جمله مرحله بیماری، سن و وضعیت کلی سلامت بیمار، سرعت رشد سرطان و تمایل بیمار. به طور کلی، گزینه‌های درمانی شامل موارد زیر است:

مراقبت فعال (Active Surveillance)

این روش برای بیمارانی که سرطان پروستات در مراحل اولیه و کم‌خطر تشخیص داده شده و علائم خاصی ندارند، مناسب است. در این حالت، بیمار به صورت منظم تحت آزمایش  PSA، معاینات فیزیکی و بیوپسی قرار می‌گیرد تا اگر بیماری پیشرفت کرد، سریع‌تر وارد مراحل درمان شود. این روش به ویژه برای مردانی که سن بالا یا مشکلات پزشکی دیگر دارند توصیه می‌شود.

جراحی (پروستاتکتومی)

جراحی شامل برداشتن کامل یا بخشی از غده پروستات است و بیشتر برای سرطان‌های موضعی استفاده می‌شود. پروستاتکتومی می‌تواند به دو صورت باز یا لاپاراسکوپی (کم تهاجمی) انجام شود. این روش می‌تواند به طور کامل سرطان را از بین ببرد اما ممکن است عوارضی مانند بی‌اختیاری ادرار یا اختلال نعوظ ایجاد کند.

پرتودرمانی (رادیوتراپی)

در این روش از اشعه‌های پرانرژی برای نابودی سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. پرتودرمانی می‌تواند به صورت خارجی (با دستگاه اشعه‌دهی از خارج بدن) یا داخلی (ایمپلنت رادیواکتیو در داخل پروستات) باشد. این درمان مناسب بیمارانی است که نمی‌خواهند یا نمی‌توانند جراحی کنند. پرتودرمانی ممکن است عوارضی مانند التهاب مثانه یا روده داشته باشد.

هورمون‌ درمانی (اندروژن ‌زدایی)

تستوسترون هورمون مردانه‌ای است که رشد سرطان پروستات را تحریک می‌کند. در هورمون‌درمانی، تولید این هورمون کاهش می‌یابد یا اثر آن مهار می‌شود. این کار از طریق داروهایی مانند آگونیست‌های GnRH یا جراحی برداشت بیضه انجام می‌شود. هورمون ‌درمانی برای سرطان‌های پیشرفته یا همراه با روش‌های دیگر استفاده می‌شود.

شیمی‌ درمانی

این روش زمانی به کار می‌رود که سرطان به خارج از پروستات گسترش یافته باشد یا به درمان‌های دیگر پاسخ ندهد. داروهای شیمی‌درمانی به صورت خوراکی یا تزریقی به سلول‌های سرطانی حمله می‌کنند و باعث کاهش رشد آن‌ها می‌شوند. عوارض جانبی شایع شامل تهوع، ضعف، ریزش مو و کاهش مقاومت بدن در برابر عفونت است.

درمان‌های هدفمند و ایمونوتراپی

درمان‌های هدفمند به داروهایی گفته می‌شود که مشخصا روی مولکول‌ها یا مسیرهای خاصی در سلول‌های سرطانی اثر می‌گذارند و رشد آن‌ها را متوقف می‌کنند. ایمونوتراپی نیز با تحریک سیستم ایمنی بدن به مقابله با سرطان کمک می‌کند. این روش‌ها بیشتر در سرطان‌های مقاوم یا پیشرفته استفاده می‌شوند.

انتخاب روش درمانی مناسب نیازمند مشاوره دقیق با پزشک متخصص است تا بهترین نتیجه با کمترین عوارض جانبی حاصل شود و کیفیت زندگی بیمار حفظ گردد.

راه‌های پیشگیری از بروز سرطان پروستات

اگرچه نمی‌توان به طور قطعی جلوی سرطان پروستات را گرفت، اما با رعایت برخی نکات و سبک زندگی سالم می‌توان خطر ابتلا به این بیماری را کاهش داد:

تغذیه سالم و متعادل

مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه، به ویژه انواعی که سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها و ویتامین‌ها هستند، می‌تواند به کاهش ریسک سرطان کمک کند. همچنین محدود کردن مصرف گوشت‌های قرمز و فرآوری شده و چربی‌های اشباع شده موثر است.

حفظ وزن مناسب و فعالیت بدنی منظم

چاقی و بی‌تحرکی می‌توانند خطر ابتلا به سرطان پروستات را افزایش دهند. ورزش منظم و حفظ وزن در محدوده سالم، باعث تقویت سیستم ایمنی و کاهش التهاب بدن می‌شود.

کنترل استرس و خواب کافی

استرس مزمن و کمبود خواب می‌تواند بر سلامت کلی بدن تأثیر منفی داشته باشد و سیستم ایمنی را تضعیف کند، که ممکن است ریسک سرطان را بالا ببرد.

بررسی و کنترل سطح هورمون‌ها

هورمون‌های جنسی، به ویژه تستوسترون، نقش مهمی در رشد سرطان پروستات دارند. برخی مطالعات نشان می‌دهند که کنترل سطح هورمون‌ها در موارد خاص می‌تواند موثر باشد.

مراجعه منظم به پزشک و انجام آزمایش‌های غربالگری

به خصوص مردان بالای ۵۰ سال یا کسانی که سابقه خانوادگی سرطان پروستات دارند، باید به طور منظم آزمایش PSA و معاینات لازم را انجام دهند تا در صورت بروز بیماری، سریع‌تر تشخیص داده و درمان شود.

پرهیز از مصرف دخانیات و الکل

سیگار کشیدن و مصرف زیاد الکل می‌تواند ریسک ابتلا به انواع سرطان‌ها از جمله پروستات را افزایش دهد.

با رعایت این نکات ساده اما مهم می‌توانید شانس ابتلا به سرطان پروستات را به میزان قابل توجهی کاهش دهید و سلامت خود را حفظ کنید.

سخن پایانی

سرطان پروستات یکی از بیماری‌های جدی اما قابل کنترل است که با تشخیص به موقع و مراقبت‌های مناسب می‌توان اثرات آن را به حداقل رساند. آگاهی از علائم، انجام منظم معاینات پزشکی و پیروی از سبک زندگی سالم، نقش مهمی در پیشگیری و درمان این بیماری دارد. اگر احساس می‌کنید در معرض خطر هستید یا نشانه‌هایی دارید، هر چه زودتر با پزشک خود مشورت کنید تا بهترین راهکار درمانی را دریافت کنید و سلامت خود را حفظ کنید. مراقبت به موقع، کلید زندگی سالم‌تر و طولانی‌تر است.

سوالات متداول