فیموزیس یکی از مشکلات شایع در میان نوزادان و کودکان پسر بوده که در برخی موارد تا بزرگسالی نیز ادامه می یابد. این وضعیت به حالتی گفته می شود که در آن پوست ختنه گاه به طور غیرطبیعی تنگ بوده و امکان عقب کشیدن کامل آن از روی سر آلت تناسلی وجود ندارد. فیموزیس ممکن است یک عارضه مادرزادی بوده و بنا به دلایلی اعم از عفونت های مکرر و التهاب بوجود می آید. در این مقاله به بررسی علل فیموزیس، علائم، روشهای تشخیص و روشهای پیشگیری از بروز این مشکل خواهیم پرداخت پس با ما همراه باشید.
بیماری فیموز چیست؟
فیموزیس (Phimosis) یک وضعیت پزشکی بوده که در آن پوست ختنه گاه (پری پوس) بیش از حد تنگ شده و امکان عقب کشیدن آن از روی سر آلت تناسلی وجود ندارد. این عارضه بیشتر در کودکان پسر مشاهده می شود و معمولا با افزایش سن به طور طبیعی برطرف می شود.
فیموزیس به دو نوع اصلی فیموز فیزیولوژیک که در دوران نوزادی و کودکی طبیعی بوده و بدون نیاز به مداخله برطرف می شود و فیموز پاتولوژیک که به دلیل عفونت، التهاب یا زخم های ناشی از کشش بیش از حد پوست ختنه گاه ایجاد می شود، تقسیم می گردد.
علائم فیموزیس
معمولا فیموزیس زمانی رخ می دهد که پوست ختنه گاه بیش از حد تنگ شده و امکان عقب کشیدن آن از روی سر آلت تناسلی وجود نداشته باشد. معمولا این مشکل در بسیاری از موارد بدون علائم ظاهر می شود اما در برخی افراد باعث ناراحتی یا بروز مشکلاتی می شود. علائم فیموزیس با توجه به شدت آن در بدن هر فرد متفاوت است و شامل موارد زیر می باشد:
- تورم
- خارش و تحریک
- عفونت های مکرر
- زخم یا بافت اسکار
- ترشحات غیرطبیعی
- مشکل در ادرار کردن
- تورم پوست هنگام ادرار
- درد هنگام نعوظ یا رابطه جنسی
- قرمزی و التهاب پوست ختنه گاه
- درد یا ناراحتی حالت عادی یا هنگام لمس
بیشتر بخوانید: خون در ادرار چیست؟
دلایل بروز فیموز
همانطور که در بالا ذکر کردیم فیموزیس بنا به دلایل مختلفی ایجاد می شود. لازم به ذکر است فیموزیس فیزیولوژیک در کودکان طبیعی بوده و معمولا با افزایش سن برطرف می شود اما فیموزیس پاتولوژیک ناشی از مشکلات پوستی، عفونت یا آسیب دیدگی بوده که نیاز به درمان های ویژه دارد. برخی از مهمترین علل بروز فیموزیس به شرح زیر است:
- آسیب یا ضربه: هرگونه ضربه یا جراحت به ناحیه تناسلی منجر به التهاب، زخم و ایجاد بافت سفت در پوست ختنه گاه می شود.
- بیماری های پوستی: برخی از بیماری های پوستی مانند اگزما، پسوریازیس، لیکن پلان و لیکن اسکلروزوس باعث التهاب و زخم در پوست ختنه گاه و تنگی غیرطبیعی آن می شوند.
- عفونت های مقاربتی (STIs): برخی از عفونت های منتقله از راه جنسی مانند تبخال تناسلی یا سفلیس باعث التهاب و زخم در ناحیه تناسلی و در نهایت بروز تنگی پوست ختنه گاه می شود.
- عدم رعایت بهداشت: بهتر است بدانید تمیز نکردن صحیح ناحیه تناسلی منجر به تجمع ترشحات، التهاب و عفونت می شود که این مشکل در نهایت باعث سفت شدن و چسبندگی پوست ختنه گاه می گردد.
- چسبندگی پوست ختنه گاه: در برخی از موارد، پوست ختنه گاه به دلیل ایجاد چسبندگی های غیرطبیعی یا پل های پوستی به سر آلت تناسلی متصل می ماند که این عارضه مانع از عقب کشیدن آن می شود.
- عفونت های مکرر (بالانیت و بالانوپوستیت): التهاب سر آلت تناسلی یا التهاب همزمان سر آلت و پوست ختنه گاه منجر به ایجاد فیموزیس می شود. لازم به ذکر است این عارضه در اثر عفونت های باکتریایی یا قارچی و گاهی به دلیل بهداشت نامناسب رخ می دهد.
- ایجاد زخم: لازم به ذکر است اگر پوست ختنه گاه قبل از آماده شدن به اجبار عقب کشیده شود، ممکن است آلت تناسلی دچار ترک خوردگی و زخم شود. این زخم ها بعد از بهبودی، بافت اسکار ایجاد می کنند که منجر به کاهش انعطاف پذیری پوست و فیموزیس می شود.
روشهای تشخیص فیموز
معمولا تشخیص فیموز از طریق معاینه فیزیکی انجام می شود، بنابراین در صورت مشاهده هر یک از علائم ذکر شده در بالا به بهترین متخصص اورولوژی تهران مراجعه نمایید زیرا پزشک با بررسی وضعیت پوست ختنه گاه، میزان تنگی آن و علائمی مانند التهاب، درد یا عفونت را بررسی می کند. به طور کلی روشهای تشخیص این عارضه به شرح زیر است:
- آزمایش ادرار
- ارزیابی نوع فیموز
- آزمایش بررسی ترشحات
- معاینه بالینی و بررسی علائم
روشهای درمان فیموزیس
ابتدا لازم به ذکر است درمان فیموز به شدت بیماری، سن بیمار و علت ایجاد آن بستگی دارد. برخی موارد فیموز به ویژه در کودکان بدون نیاز به درمان خاصی و با رشد کودکان برطرف می شوند. اما در مواردی که فیموز باعث عفونت، درد یا مشکلات ادراری می شود. در ادامه به طور کامل به مهمترین روشهای درمان فیموزیس اشاره می نماییم:
- درمان عفونت های همراه با فیموز
- استفاده از پمادهای استروئیدی موضعی
- ختنه یا جراحی یا برش جزئی پوست ختنه گاه
- تمرینات کششی و عقب کشیدن پوست ختنه گاه
بیشتر بخوانید: روشهای درمان سنگ کلیه
نتیجه گیری
با توجه به مطالب ذکر شده در بالا نتیجه می گیریم، فیموز یک بیماری رایج بوده که در بسیاری از کودکان به طور طبیعی برطرف می شود. اما در برخی موارد که این عارضه با عفونت، درد یا مشکلات ادراری همراه باشد، نیاز به درمان های خاصی دارد. انتخاب روش درمانی به شدت علائم و علت بروز آن بستگی دارد و شامل تمرینات کششی، استفاده از پمادهای استروئیدی، درمان عفونت ها و در موارد شدید جراحی یا ختنه است.