واریکوسل به تورم، گشاد شدن و اختلال در عملکرد سیاهرگ های ناحیه بیضه گفته می شود که همانند واریس در سایر نقاط بدن است. این بیماری در مردان جوان مخصوصا در سنین بلوغ بسیار شایع بوده و منجر به کاهش تولید اسپرم و کاهش کیفیت آن می شود. لازم به ذکر است این بیماری ممکن است منجر به مشکلات باروری در مردان شود و تشخیص آن از طریق معاینه فیزیکی و سونوگرافی انجام می شود. حال با ما همراه باشید تا در ادامه با موضوعات مختلفی اعم از دلایل بروز، علائم، عوارض، روشهای تشخیص و درمان آن آشنا شوید.
واریکوسل چیست؟
واریکوسل (Varicocele) به گشاد شدن و تورم سیاهرگ های ناحیه بیضه گفته می شود. بهتر است بدانید این عارضه شبیه به واریس در پاها است. به طور کلی این بیماری به دلیل نارسایی در عملکرد دریچه های وریدی رخ می دهد و منجر به تجمع خون در عروق وریدی و گشاد شدن آنها می شود.
این عارضه در سمت چپ بیضه بروز می کند زیرا سیستم وریدی سمت چپ بدن پیچیدگی بیشتری دارد. البته در برخی موارد این بیماری ممکن است در هر دو طرف ایجاد شود که این موضوع بسیار نادر است. به طور کلی این بیماری سبب کاهش جریان خون به بیضه ها شده که در نتیجه منجر به کاهش تولید و کیفیت اسپرم می گردد.
دلایل بروز واریکوسل
بهتر است بدانید این بیماری منجر به ناباروری مردان و کوچک شدن بیضه ها می شود. این عارضه بنا به دلایل مختلفی رخ می دهد و اکثر دلایل به اختلال در عملکرد وریدی و دریچه های عروقی مربوط می شود. برخی از مهمترین دلایل بروز این عارضه به شرح زیر است:
- نارسایی دریچه های وریدی: در سیستم سیاهرگ بیضه ها، دریچه هایی وجود دارند که خون را از بیضه ها به سمت بالا می رانند. در صورتی که این دریچه ها به درستی عمل نکنند، خون به طور برگشتی در عروق جمع شده و در نتیجه باعث گشاد شدن و تورم وریدها می گردد.
- مشکلات آناتومیکی: در برخی افراد عروق وریدی به شکل خاصی قرار دارند که این موضوع منجر به بروز فشار بیشتر بر روی وریدها شده و احتمال بروز این عارضه را افزایش می دهد.
- افزایش فشار داخل شکم: عواملی اعم از چاقی، بلند کردن اجسام سنگین یا انجام فعالیت های سنگین موجب افزایش فشار در رگ های بیضه ها و بروز این عارضه می شود.
- اختلالات مادرزادی: ممکن است برخی افراد به طور ژنتیکی و ارثی مستعد ابتلا به واریکوسل باشند. این افراد به دلیل ضعف در ساختار وریدهای بیضه در معرض ابتلا به این عارضه هستند.
- سن: سیستم وریدی برخی مردان جوان به طور طبیعی مستعد گشاد شدن می باشد، به همین دلیل با افزایش سن این احتمال بیشتر می شود.
علائم بیماری واریکوسل
بهتر است بدانید این بیماری بیشتر در سنین بلوغ شایع بوده و در سنین 15 تا 25 سال مشاهده می شود. به طور کلی علائم این عارضه در برخی از افراد به صورت واضح بوده اما ممکن است در برخی از افراد بدون هیچگونه علائمی بروز کند. به طور کلی علائم این عارضه به شرح زیر است:
- تورم بیضه ها
- مشکلات باروری
- کاهش حجم بیضه ها
- کاهش تعداد اسپرم ها
- درد و ناراحتی در بیضه ها
- بزرگی و پیچ خوردگی رگ ها
- احساس سنگینی، گرفتگی در پوست بیضه
- بزرگی و سنگینی یکی از بیضه ها از دیگری
بیشتر بخوانید: تاثیر وزن بر اندازه آلت تناسلی
عوارض واریکوسل
این بیماری با عوارض مختلفی همراه بوده که در صورت عدم درمان این عارضه ممکن است تاثیرات منفی بر سلامت مردان بگذارد. در ادامه به برخی از رایج ترین عوارض این بیماری اشاره می نماییم:
- درد و ناراحتی مزمن
- کاهش حجم بیضه ها
- کاهش باروری و ناباروری
- اختلالات روانی و عاطفی
- اختلال در تولید تستوسترون
واریکوسل و ناباروری
همانطور که در بالا ذکر کردیم واریکوسل یکی از دلایل اصلی مشکلات ناباروری در مردان بوده و تاثیرات قابل توجهی بر تولید اسپرم و کیفیت آنها می گذارد. این عارضه باعث کاهش جریان خون در بیضه ها و افزایش دمای آنها می شود. به طور کلی این وضعیت منجر به بروز مشکلاتی در تولید اسپرم و کاهش کیفیت آنها می شود. لازم به ذکر است در برخی موارد، ناباروری به دلیل وجود واریکوسل قابل درمان بوده و معمولا بعد از درمان کیفیت اسپرم بهبود می یابد و شانس بارداری افزایش می یابد.
روشهای تشخیص بیماری واریکوسل
همانطور که در بالا ذکر کردیم این عارضه ممکن است بدون هیچ علائمی ظاهر شود به همین دلیل باید به صورت منظم به بهترین متخصص اورولوژی تهران مراجعه نمایید و آزمایشات لازم را انجام دهید. بهتر است بدانید تشخیص این بیماری از طریق چند روش انجام می شود که در این قسمت به مهمترین روشهای تشخیص آن اشاره می نماییم:
- معاینه فیزیکی
- سونوگرافی بیضه ها
- اسپرم توگرام (آزمایش اسپرم)
چه کسانی ممکن است به واریکوسل دچار شوند؟
افرادی که در معرض خطر ابتلا به واریکوسل قرار دارند، شامل مردانی هستند که سابقه خانوادگی این بیماری را دارند، کسانی که به دلیل فشار زیاد در ناحیه شکم مانند بلند کردن اجسام سنگین یا انجام فعالیت‌های ورزشی سخت، تحت فشار قرار می‌گیرند، و همچنین مردانی که در سنین نوجوانی یا جوانی هستند، بیشتر در معرض این مشکل قرار دارند.
چه موقع واریکوسل می‌تواند خطرناک باشد؟
این بیماری زمانی به درمان قطعی نیاز پیدا می‌کند که مشکلات خاصی ایجاد کند:
ناباروری و تأثیر بر باروری
بررسی‌ها نشان می‌دهند که مردانی که به واریکوسل مبتلا هستند، بیشتر از سایر مردان با مشکلات باروری مواجه می‌شوند. هرچند علت دقیق این موضوع هنوز به طور کامل روشن نشده، اما یک فرضیه رایج وجود دارد که می‌گوید تجمع خون در رگ‌های بیضه باعث افزایش دمای آنها می‌شود. این دما بالاتر می‌تواند بر تعداد و کیفیت اسپرم تأثیر منفی بگذارد و در نتیجه منجر به ناباروری شود. حتی اگر فقط یکی از بیضه‌ها دچار واریکوسل باشد، ممکن است افزایش دما بر روی هر دو بیضه تأثیر بگذارد.
تحقیقات نشان داده‌اند که حدود ۲۵ درصد از مردانی که مشکلاتی در آزمایشات اسپرم دارند، دچار واریکوسل هستند. در بسیاری از این موارد، پس از درمان واریکوسل، کیفیت اسپرم بهبود می‌یابد. باید توجه داشت که همه مردان مبتلا به واریکوسل نابارور نمی‌شوند و برخی از آنها همچنان قادر به داشتن فرزند هستند.
چه زمانی نیاز به درمان است؟
واریکوسل تنها زمانی باید درمان شود که یکی از شرایط زیر وجود داشته باشد:
- در آزمایش‌ها و اسکن‌ها به وضوح شناسایی شده باشد.
- فرد برای مدت حداقل دو سال نابارور باشد و تعداد اسپرم‌ها پایین باشد.
- علت دیگری برای ناباروری وجود نداشته باشد.
کوچک شدن بیضه‌ها
در صورتی که نوجوانی به واریکوسل شدید مبتلا شود، ممکن است بیضه‌های او به طور کامل رشد نکنند. در چنین مواردی، پزشک ممکن است پیشنهاد دهد که بیضه‌ها به صورت سالانه اندازه‌گیری شوند. با این حال، در برخی موارد بیضه‌ها ممکن است به طور دائمی کوچکتر از حد طبیعی بمانند و این امر می‌تواند یکی از دلایل ناباروری باشد.
روشهای درمان بیماری واریکوسل
درمان واریکوسل به شدت بیماری، علائم و تاثیر آن بر باروری بستگی دارد و به طور کلی به دو دسته جراحی و غیرجراحی تقسیم می شود. مهمترین روشهای درمان این بیماری به شرح زیر است:
- عمل لاپاراسکوپی
- جراحی واریکوستومی
- آمبولیزاسیون واریکوسل
- عمل جراحی میکروسکوپی
- مصرف داروهای مسکن یا ضد التهابی جهت کاهش درد
عمل لاپاراسکوپی
در این روش جراحی، جراح یک برش کوچک در شکم ایجاد می‌کند و از طریق آن ابزارهای جراحی کوچک را وارد بدن می‌کند. این ابزارها به کمک دوربین لاپاراسکوپی، به جراح امکان می‌دهند که بدون نیاز به برش‌های بزرگ، رگ‌های آسیب‌دیده را شناسایی کرده و مسدود کنند. عمل لاپاراسکوپی دوره بهبودی کوتاه‌تری دارد و بیمار پس از جراحی می‌تواند به سرعت به منزل بازگردد.
جراحی واریکوستومی
این روش جراحی شامل دسترسی به رگ‌های آسیب دیده از طریق کشاله ران یا گاهی از شکم است. در این عمل، رگ‌های واریکوسل مسدود شده و جریان خون به رگ‌های سالم هدایت می‌شود. جراحی واریکوستومی ممکن است تحت بیهوشی عمومی یا موضعی انجام شود و بعد از عمل، بیمار درد زیادی نخواهد داشت و می‌تواند به سرعت به زندگی عادی خود ادامه دهد.
آمبولیزاسیون واریکوسل
این روش درمانی کم‌تهاجمی است که توسط یک متخصص رادیولوژی انجام می‌شود. ابتدا یک کاتتر از طریق گردن یا کشاله ران وارد بدن می‌شود و سپس به محل رگ آسیب دیده هدایت می‌شود. پس از آن، از فنرها یا مواد شیمیایی برای مسدود کردن رگ استفاده می‌شود. آمبولیزاسیون بدون نیاز به بستری انجام می‌شود و بیمار می‌تواند پس از درمان به خانه بازگردد. این روش دوره بهبودی بسیار کوتاهی دارد.
عمل جراحی میکروسکوپی
در این روش جراحی، جراح از میکروسکوپ برای مشاهده دقیق‌تر رگ‌های آسیب دیده استفاده می‌کند. این روش به جراح کمک می‌کند تا رگ‌های آسیب دیده را به طور دقیق‌تر شناسایی کرده و مسدود کند. جراحی میکروسکوپی از دقت بالاتری برخوردار است و به این ترتیب خطر آسیب به بافت‌های اطراف کاهش می‌یابد. این جراحی به دلیل دقت بالا، سریع‌تر و با درد کمتری همراه است.
مصرف داروهای مسکن یا ضد التهابی جهت کاهش درد
در برخی موارد، پس از جراحی یا در مواردی که واریکوسل باعث درد جزئی شده است، پزشک ممکن است داروهای مسکن یا ضد التهابی تجویز کند. این داروها به کاهش درد و التهاب کمک می‌کنند و بیمار را قادر می‌سازند که به سرعت به فعالیت‌های معمول خود بازگردد. داروهای مسکن به عنوان یک درمان موقت برای کنترل درد بعد از جراحی یا درمان‌های کم‌تهاجمی استفاده می‌شوند.
بیشتر بخوانید: روشهای درمان سندرم نفروتیک
نتیجه گیری
با توجه به مطالب ذکر شده در بالا نتیجه می گیریم، واریکوسل یک بیماری شایع در مردان بوده که به گشاد شدن و تورم عروق وریدی در ناحیه بیضه ها گفته می شود. معمولا این عارضه بدون علائم خاصی بروز می کند. یکی از مهمترین عوارض این بیماری، تاثیر آن بر باروری است زیرا این بیماری باعث کاهش کیفیت اسپرم و مشکلات باروری می شود. تشخیص به موقع و درمان آن از بروز عوارض جدی جلوگیری کرده و منجر به بهبود وضعیت باروری می شود.
سوالات متداول
بسته به نوع جراحی، دوره بهبودی می‌تواند متفاوت باشد. در روشهای کم‌تهاجمی مانند آمبولیزاسیون، بهبودی سریع‌تر است. در روشهای جراحی باز، چند روز استراحت و مراقبت نیاز است.
اگرچه نادر است، اما واریکوسل ممکن است بعد از جراحی دوباره برگردد. در صورت بازگشت، به درمان‌های اضافی نیاز خواهد بود.
در اغلب موارد، واریکوسل در یک بیضه ایجاد می‌شود، اما ممکن است در برخی از افراد هر دو بیضه تحت تأثیر قرار گیرند. اگر واریکوسل در یک بیضه ایجاد شود، ممکن است به دلیل انتقال گرمای ناشی از تجمع خون، دمای هر دو بیضه افزایش یابد.